Modern çalışma hayatının en yıpratıcı sorunlarından biri olan mobbing, yani iş yerinde psikolojik taciz, çalışanın saygınlığını, ruh sağlığını ve mesleki kariyerini hedef alan ciddi bir haksızlıktır. Bir anlık bir öfke patlaması veya anlaşmazlıktan çok daha fazlası olan mobbing, sistematik ve sürekli bir yıldırma politikasıdır. Türk Hukuku, mobbingi bir kişilik hakkı ihlali olarak tanımakta ve mağdurlara önemli yasal haklar sunmaktadır. Bu yazıda, hangi davranışların mobbing sayıldığını, bu durumu nasıl ispatlayabileceğinizi ve sahip olduğunuz yasal hakları açıklıyoruz.
Mobbing (Psikolojik Taciz) Tam Olarak Nedir?
Yargıtay kararları ışığında mobbing, bir veya birden fazla kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik olarak, sistematik bir biçimde, belirli bir süre boyunca devam eden, yıldırma, pasifize etme veya işten uzaklaştırma amacını taşıyan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışlardır.
Bir davranışın mobbing sayılabilmesi için üç ana unsurun bir arada bulunması gerekir:
- Sistematik Olma: Davranışların tesadüfi değil, bilinçli ve planlı bir şekilde tekrarlanması.
- Süreklilik: Bu davranışların anlık değil, belirli bir zamana yayılması (genellikle en az birkaç ay).
- Yıldırma Amacı: Temel amacın, çalışanı bezdirmek, psikolojik olarak çökertmek ve nihayetinde işinden ayrılmaya zorlamak olması.
Hangi Davranışlar Mobbing Kapsamına Girer?
Mobbing, çok farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Yaygın örnekler şunlardır:
- İletişimi Kesme: Çalışanın görmezden gelinmesi, selam verilmemesi, toplantılara çağrılmaması, e-postalara cevap verilmemesi.
- Sosyal İzolasyon: Diğer çalışanlarla konuşmasının engellenmesi, hakkında dedikodu çıkarılması, “yokmuş gibi” davranılması.
- Mesleki Yeterliliğe Saldırı: Sürekli haksız eleştirilmesi, kasıtlı olarak yanlış bilgi verilmesi, yeteneklerinin altında veya uzmanlık alanıyla ilgisiz görevler verilerek pasifize edilmesi.
- İtibara Saldırı: Arkasından alay edilmesi, asılsız söylentiler yayılması, dini veya siyasi görüşleri nedeniyle aşağılanması.
- Sağlığa Yönelik Tehditler: Sürekli bağırarak konuşulması, tehdit edilmesi veya kapasitesinin çok üzerinde iş yükü verilerek fiziksel ve ruhsal sağlığının tehlikeye atılması.
Mobbinge Uğrayan Çalışanın Yasal Hakları
İş yerinde mobbinge maruz kalan bir çalışanın kanunla korunan önemli hakları vardır:
- İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Fesih Hakkı: Mobbing, İş Kanunu Madde 24 uyarınca çalışan için “haklı bir fesih” nedenidir. Bu durumda çalışan, ihbar süresini beklemeden iş sözleşmesini derhal feshedebilir. Bu şekilde işten ayrılan çalışan, kıdem tazminatına hak kazanır.
- Manevi Tazminat Davası Açma Hakkı: Mobbing, çalışanın kişilik haklarına bir saldırı olduğu için, mağdurun yaşadığı üzüntü, stres ve ruhsal çöküntü nedeniyle işverene karşı manevi tazminat davası açma hakkı vardır.
- Maddi Tazminat Davası Açma Hakkı: Mobbing nedeniyle çalışanın gördüğü psikolojik tedavi masrafları gibi maddi zararlar da işverenden talep edilebilir.
- Ayrımcılık Tazminatı Talep Etme: İşverenin, çalışanları gözetme ve eşit davranma borcu vardır. Mobbinge göz yuman veya engel olmayan işverene karşı, Borçlar Kanunu ve İş Kanunu’ndaki eşitlik ilkesinin ihlali nedeniyle “ayrımcılık tazminatı” da talep edilebilir.
Mobbing Nasıl İspatlanır?
Mobbingi ispatlamak zorlayıcı olabilir, çünkü failler genellikle arkalarında somut delil bırakmamaya çalışır. Ancak, Yargıtay bu konuda “yaklaşık ispat” ilkesini benimseyerek işçiye kolaylık sağlamaktadır. Mobbingin varlığına dair güçlü emareler sunulması yeterli görülebilmektedir.
- Deliller: E-postalar, şirket içi yazışmalar, mesajlar, tanık ifadeleri (özellikle eski çalışanların ifadeleri önemlidir), benzer durumları yaşamış diğer çalışanların beyanları, sağlık raporları (stres kaynaklı anksiyete, depresyon vb.), performans değerlendirmelerindeki ani ve açıklanamayan düşüşler, tutulan günlükler mobbingin ispatında kullanılabilir.
Sonuç Unutmayın, hiç kimse iş yerinde sistematik psikolojik tacize katlanmak zorunda değildir. Eğer mobbinge uğradığınızı düşünüyorsanız, yaşadığınız olayları tarih ve detaylarıyla not almaya başlayın ve elinizdeki delilleri toplayın. Sürecin en başında bir iş hukuku avukatından destek almak, haklarınızı doğru ve eksiksiz bir şekilde aramanız için size yol gösterecek ve bu zorlu süreçte en büyük güvenceniz olacaktır.
